Անատոմիա և ֆիզիոլոգիա
Մարմնի հենաշարժական ապարատ
![Մարմնի հենաշարժական ապարատ Մարմնի հենաշարժական ապարատ](up/article/big/file_24587_1419171.jpg)
Մարմնի հենաշարժական ապարատի հենք հանդիսացող կմախքի ոսկրերն իրար միացնող շարակցահյուսվածքային փակեղների և կապանների միջոցով կազմված բազմաթիվ հոդերը բավարար չեն շարժումներ իրականացնելու համար:
Դրանց շարժման մեջ դնողը մկաններն են, որոնց որոշակի ուղղվածություն ունեցող մկանաթելերի խրձերի երկու ծայրերն ավարտվում են ամուր ջլերով: Սրանք լինելով հոդից դուրս, սերտաճած են հոդի կազմության մեջ մտնող ոսկրերի ծայրերին և մկանի կծկման ժամանակ հոդի վրայով սահելով, որոշակի շարժում են ապահովում:
Դա լավ տեսանելի է նախաբազկի շարժումը պատկերող նկարում (նկ. 1-Ա, Բ): Այստեղ անշարժ բազկոսկրի առաջային երեսի վերին ծայրին ամրացած երկգլխանի ծալիչ մկանի ստորին ծայրը կպած է նախաբազկի ծղիկոսկրին և մկանի կծկման շնորհիվ կատարվել է նախաբազկի առբերում, այսինքն` արմնկային հոդը ծալվել է և կախված նախաբազուկը վեր է բարձրացել: Այդ ընթացքում բազկոսկրի հետին երեսին գտնվող եռագլուխ` տարածիչ մկանը թույլ է, իսկ երբ ինքը` եռագլուխ մկանն է կծկվում, այն հետ է բերում նախաբազուկը` ուղղելով ծալված հոդը: Այս գործողությունն արդեն ուղեկցվում է երկգլխանի ծալիչ մկանի թուլացմամբ:
Նկար 1. Նախաբազկի շարժումները
Ա. Կատարվել է նախաբազկի առբերում` արմնկահոդը ծալվել է
Բ. Կատարվել է նախաբազկի և արմնկահոդի ուղղում
Նկար 2. Դաստակիմատներնառբերողուտարածողմկաններըսկիզբենառնումնախաբազկից
Ա. Դաստակի առաջնային` ափը փակող, մատներն աշխատեցնող կարճ ու երկար մկանախմբերը
Բ. Դաստակի հետին երեսի` ափը բացող մկաններն են ու մի քանի հոդերի վրայով անցնող մկանաջլերը իրենց շարժումները զսպող կապաններով
Այսպիսով, շարժում ապահովող յուրաքանչյուր մկան ունի իրեն հակառակ գործողություն կատարողը` անտագոնիստը: Այս իրարամերժ շարժումների իրականացումը կատարվում է մկանների կազմության մեջ մտնող զգացող և ուղեղից եկած շարժման կամ արգելակման հրահանգ հաղորդող նյարդերի միջոցով:
Որոշ մկաններ և դրանց ջլերը բավական երկար են և մինչև ծայրային հեռակա ոսկրին հասնելը անցնում են մեկ կամ մի քանի հոդերի վրայով: Երբ մկանը կծկվում է, ճանապարհին այդ երկար ջլերը սահում են դրանց շարժումը զսպող ու ուղղորդող ամուր կապանների տակով: Այդպիսի մկաններ են ձեռքի ափը փակող` բռունցք դարձնող ու բացող (նկ. 2-Ա, Բ), ինչպես նաև ոտքի թաթն ու մատները բարձրացնող և իջեցնող մկանախրձերն` իրենց երկար ջլերով (նկ. 3): Ձեռքի ափն ու մատները շարժող մկանախմբերը, որոնք սկիզբ են առնում նախաբազկից և վերջանում մատների ոսկրերի վրա, պատշաճ վարժանքի միջոցով կարողանում են նրբագույն շարժումներ իրականացնել: Դա առավելապես արտահայտվում է նկարելիս, երաժշտական գործիքների վրա նվագելիս, ասեղնագործելիս և այլն:
Նկար 3. Ոտքի թաթ
Մարմնի հենաշարժական ապարատի բարդ շարժումներն իրականացվում են իրար նպաստող և հակազդող մի քանի մկանախմբերի կոորդինացված գործողություններով: Կյանքի ընթացքում ձեռք բերված փորձի և գիտակցության զարգացմանը զուգընթաց, օրգանիզմում մշակվում են արտաքին ակնթարթային բացասական ազդակներից (բարձր և ցածր ջերմություն, ուժեղ լույս, էլեկտրական հոսանք և այլն) խուսափելու, պաշտպանվելու, այսպես կոչված` ակամա պայմանական ռեֆլեքսներ: Դրանց շնորհիվ մարմնի կամայական մկանները կարող են կծկվել ոչ միայն գիտակցված կամ նախորոք մտածված, այլև չգիտակցված ռեֆլեքսի ձևով: Դրանք ակնթարթային պաշտպանական շարժումներ են, որոնց հիմքում ընկած է օրգանիզմի նյարդային համակարգի հիշողությունը, փորձը, որը ձևավորվել է նախկինում ցավի, տհաճության զգացումներ առաջացնող ազդակների հետ առնչվելիս:
Օրվա ընթացքում մեզ համար աննկատելիորեն, չգիտակցված` արդեն սովորական դարձած բազմաթիվ բարդ շարժումներ ենք կատարում` կենտրոնական նյարդային համակարգի կոորդինացնող հատկության շնորհիվ: Օրինակ` քայլելիս մարմնի բազմաթիվ մկաններ են մասնակցում, որոնք կատարելով տվյալ պահին անհրաժեշտ, ուժով, ռիթմով, սահունությամբ, համակցված գործողություններ, ապահովում են մարմնի հավասարակշռության և տեղաշարժման ներդաշնակ գործընթացը:
Ակնհայտ է, որ երեխայի համար քայլել սովորելը երկարատև դանդաղ զարգացող, փոխհամակցված գործողությունների յուրացման և մշակման կարիք ունի, իսկ սպորտի տարբեր ձևերին տիրապետելը կամ պարարվեստում շարժումների գեղագիտական արտահայտչականության հմտություններ ձեռք բերելը տարիների ֆիզիկական, հոգեբանական մարզումներ են պահանջում:
Կենցաղում, առօրյա աշխատանքում, պատահարների ժամանակ տարբեր վնասվածքների հետևանքով որևէ նյարդի ամբողջականությունը խախտվելիս դադարում է տվյալ մկանի գործունեությունը: Մկանը ենթարկվում է ապաճման (ատրոֆիա), կորցնում է կծկվելու հատկությունը` դառնում անդամալույծ:
Խոշոր նյարդի վնասման դեպքում տեղի է ունենում ամբողջ մարմնամասի անդամալուծում:
Չափահաս մարդու կմախքային մկանները կազմում են նրա մարմնի զանգվածի 40%-ը, իսկ նորածինների և փոքր երեխաներինը` 20-25%-ից ոչ ավելի:
Մկանային համակարգի խնամքը, նրա կոփումը և զարգացումը հասարակության առողջության և կյանքի որակը բարելավող ամենակարևոր գործոններից է; Վաղուց հայտնի «Շարժումը կյանք է» կարգախոսն այսօր ոչ միայն աճող սերնդի, այլ նաև տարեցների համար թերշարժունակությունից խուսափելու միջոցով առողջությունն ու երկարակեցությունն ապահովող կարևոր կենսական խնդիր է: Ճիշտ սնվելու և օրգանիզմի բոլոր օրգանների ակտիվությունն ապահովելու համար ստեղծված հնարավորություններն այսօր շատ են և բազմազան: Ծուլությունն ու հեռուստացույցից հիվանդագին կախվածությունը, գերլարվածություն պահանջող համակարգչի հետ երկարատև աշխատանքն ու գայթակղիչ խաղերով տարվելը, մասնավորապես զարգացող սերնդի համար, արդեն կործանարար չափերի է հասնում: Օրգանիզմի ներդաշնակ զարգացումը պահանջում է ապահովել նաև նրա ֆիզիկական կոփումն ու մարզվածությունը: Սա առողջ ապրելակերպի այբբենական անհրաժեշտություն է, որ գալիս է մարդկային հասարակության անցյալի հազարամյակներից: Դա ներկա և ապագա կյանքի կարևոր գրավականն է:
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![Ահա թե ինչ է լինում, երբ ճտտացնում եք մատերը. mashable.am Ահա թե ինչ է լինում, երբ ճտտացնում եք մատերը. mashable.am](up/article/small/file_35216_7844524.png)
Մեկ րոպե տևողությամբ հոլովակում ամեն ինչ բացատրվում է: Պարզվում է ոչ մի վտանգ չի սպառնում ձեզ, երբ ճտտացնում եք մատերը...
![](images/calendar.png)
![Օրվա ընթացքում մարդը շնչում է 20 000 անգամ. հետաքրքիր փաստեր մարդկային մարմնի մասին. tert.am Օրվա ընթացքում մարդը շնչում է 20 000 անգամ. հետաքրքիր փաստեր մարդկային մարմնի մասին. tert.am](up/article/small/file_35120_8695629.jpg)
Մեզ թվում է, որ լավ գիտենք մեր օրգանիզմն ու դրա պահանջները և օրգանիզմում տեղի ունեցող գործընթացները, սակայն իրականում մարդու մարմինը հաճախ տարակուսանքի մեջ է գցում`...
![](images/calendar.png)
![9 հետաքրքիր փաստ մարդու ոսկրերի մասին. news.am 9 հետաքրքիր փաստ մարդու ոսկրերի մասին. news.am](up/article/small/file_34727_2122953.jpg)
NEWS.am Medicine-ի խմբագրությունը Ձեր ուշադրությանն է ներկայացնում մարդու ոսկրերի մասին 10 հետաքրքիր...
![](images/calendar.png)
![25 հետաքրքիր և քիչ հայտնի տեղեկություն աչքերի մասին. tert.am 25 հետաքրքիր և քիչ հայտնի տեղեկություն աչքերի մասին. tert.am](up/article/small/file_34566_4333681.jpg)
Մեզնից շատերն անգամ պատկերացում չունեն` որքան յուրատեսակ են աչքերը: Տեսողական օրգանը մի ամբողջական մեխանիզմ է, որը կազմված է միլիարդավոր փոքր դետալներից, որոնք թույլ են տալիս...
![](images/calendar.png)
![Լյարդի հիմնական գործառույթները. news.am Լյարդի հիմնական գործառույթները. news.am](up/article/small/file_34016_1438284.jpg)
Մեր օրերում մարդիկ հաճախ մտածում են սրտի հիվանդությունների, խոլեստերինի մակարդակը նվազեցնելու, ճարպակալման եւ այլ խնդիրների մասին՝ մոռացության մատնելով մի շարք կարեւոր օրգան...
![](images/calendar.png)
![Ինչից է «սագամաշկ» առաջանում. ankakh.com Ինչից է «սագամաշկ» առաջանում. ankakh.com](up/article/small/file_32018_845055.jpg)
Մարդու մաշկը` բացառությամբ ափերն ու ներբանները, ծածկված է բազմաթիվ մազապարկերով, իսկ յուրաքանչյուր մազապարկում կա մկան, որը բարձրացնում է մազը...
![](images/calendar.png)
![10 հետաքրքիր փաստ՝ ոտքերի մասին. med.news.am 10 հետաքրքիր փաստ՝ ոտքերի մասին. med.news.am](up/article/small/file_30520_8096210.jpg)
Կարծում եք՝ շա՞տ բան գիտեք ձեր ոտքերի մասին: NEWS.am Medicine-ը 10 հետաքրքիր փաստ է հավաքել, որոնց մասին, ամենայն հավանականությամբ, մինչ այժմ տեղյակ չէիք...
![](images/calendar.png)
![Կան արդյո՞ք մարդու օրգանիզմում անպիտանի օրգաններ. med.news.am Կան արդյո՞ք մարդու օրգանիզմում անպիտանի օրգաններ. med.news.am](up/article/small/file_29324_9529806.jpg)
Ամեն օր հազարավոր մարդիկ հեռացնում են իրենց իմաստության ատամները, նշագեղձերը ու կույրաղիքը, եւ ցավը մեղմվելուց հետո նրանք վերադառնում են իրենց գործերին...
![](images/calendar.png)
![Ներզատիչ համակարգ Ներզատիչ համակարգ](up/article/small/file_23159_9154359.jpg)
Ներզատիչ համակարգը նյարդային համակարգի հետ միասին կարգավորում է մարմնի գործունեությունը։
Ներզատիչ համակարգը բաղկացած է ներզատիչ գեղձերից (նկ. 2.13)...
![](images/calendar.png)
![Վառ արտահայտված է ադամախնձոր Վառ արտահայտված է ադամախնձոր](up/article/small/file_23193_2579211.jpg)
ՀԱՐՑ: Իմ ընկերոջ մոտ վառ արտահայտված է ադամախնձորը: Ինչի՞ հետ է դա կապված և արդյոք վտանգավոր չէ: Եվ ինչու՞ է այն արտահայտված միայն տղաների մոտ...
![](images/calendar.png)
![Նյարդային համակարգ Նյարդային համակարգ](up/article/small/file_23160_2595260.jpg)
Նյարդային համակարգը կարգավորում Է մարմնի գործունեությունը։ Նյարդային համակարգն ապահովում Է մարմնի և արտաքին միջավայրի կապը։ Մարմնի բոլոր ռեակցիաները՝ արտաքին աշխարհից ստացվող գրգիռների նկատմամբ, պայմանավորվում են նյարդային համակարգի...
![](images/calendar.png)
![Մարդկային ճարտարագիտության գլուխգործոց` ոսկոր Մարդկային ճարտարագիտության գլուխգործոց` ոսկոր](up/article/small/file_20729_9086875.gif)
Անկասկած, ճնշմանը դիմանալու զարմանալի հատկության շնորհիվ, իրավամբ, ոսկորը մարդկային ճարտարագիտության գլուխգործոց է: Մարդու կմախքը բաղկացած է 206 ոսկրերից և 68 հոդերից...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն